به نام کتا‌بخوانی، برای کلاهبرداری/ ماجرای دریافت ۳۶ کتاب هدیه چیست؟

به گزارش ۶بهمن پرس به نقل از فارس: هفته کتاب از ۲۴ آبان آغاز شده و تا ۳۰ آبان‌ماه ادامه دارد. در این هفته، طرح پاییزه کتاب (فروش کتاب با تخفیف در بیش از ۸۰۰ کتابفروشی سراسر کشور) برگزار می‌شود که تا صبح امروز (سه‌شنبه ۲۷ آبان‌ماه) ۱۸۴ هزار جلد کتاب به ارزش ۸ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان در قالب طرح فروخته شده‌ است.

همزمان با اجرای این طرح، برخی کتابفروشی‌ها و فروشگاه‌های شهر کتاب در صفحات مجازی خود چالشی برای هدیه دادن کتاب به صورت ناشناس راه‌اندازی کرده‌اند. در توضیح این چالش آمده است: «ما دنبال آدم‌هایی هستیم برای شرکت در یک تبادل بزرگ کتاب. شما می‌توانید هر جای دنیا باشید، تنها کاری که باید انجام دهید این است که کتاب مورد علاقه‌تان را بخرید (فقط یک کتاب) و برای یک فرد ناشناس بفرستید. ما نشانی آن شخص را به طور خصوصی برای شما ارسال می‌کنیم. شما به طور حدودی ۳۶ کتاب دریافت می‌کنید. این کتاب‌ها، کتاب‌های مورد علاقه آدم‌های ناشناس از سراسر دنیاست. اگر علاقه دارید به ما بپیوندید، کلمه IN را بفرستید.»

اما ماجرای این چالش چیست؟ 

این چالش ابتدا در سال ۲۰۱۶ در فیسبوک راه‌اندازی شده بود و برای انجام آن نیاز به مشارکت حداقل ۶ نفر بود. همان زمان هم برخی رسانه‌ها نظیر «بیزینس اینسایدر» نسبت به فریبنده بودن آن هشدار داده بودند. آن‌ها معتقد بودند این شیوه به بازاریابی هرمی شباهت دارد و از میانه مسیر، جمع کثیری که ثبت‌نام و کتاب ارسال کرده‌اند، هرگز کتابی دریافت نخواهند کرد و این زنجیره خواهد شکست. حتی اگر این زنجیره به سراسر جهان گسترش یابد، سرانجام با ثبت نام ۷ میلیارد نفر و بر جای گذاشتن میلیاردها بازنده، از بین می‌رود.

به بیان دیگر، برای اینکه همه مشارکت‌کنندگان از این طرح منتفع شوند، کره زمین باید جمعیتی بیش از ۱۳ میلیارد نفر داشته باشد!

«بیزینس اینسایدر» توصیه کرده بود اگر نیاز به دریافت کتاب به صورت رایگان دارید، مکانی در نزدیکی خانه شما قرار دارد که این کار را انجام می‌دهد و آن یک کتابخانه عمومی است!

دو سال از این موضوع گذشت تا اینکه در تابستان سال ۲۰۱۸ به اینستاگرام راه یافت و دوباره بازار آن داغ شد. این بار حتی لزوم مشارکت ۶ نفر هم حذف شده بود و ادعا می‌شد با ارسال یک کتاب، ۳۶ کتاب دریافت خواهید کرد.

این عدد ۳۶ از کجا آمده است؟

آیا علم آمار و احتمالات آن را تأیید می‌کند؟ به نظر می‌رسد این عدد هیچ مبنایی ندارد و صرفاً برای تهییج مخاطب به عنوان طعمه استفاده می‌شود. حال فرض کنیم اگر این طرح هرمی پس از رسیدن به ۷ سطح از بین برود، چند نفر کتاب خود را دریافت می‌کنند؟

تارنمای مدیوم چنین محاسبه کرده است که ۶ + ۳۶ + ۲۱۶ + ۱۲۹۶ + ۷،۷۷۶ + ۴۶،۶۵۶ + ۲۷۹،۹۳۶ = ۳۳۵،۹۲۲ پس این افراد خوشحال هستند، اما سطح ۸ و ۹ کتاب‌هایشان را دریافت نمی‌کنند، بنابراین ۱،۶۷۹،۶۱۶ + ۱۰،۰۷۷،۶۹۶ = ۱۱،۷۵۷،۳۱۲ فرد ناراضی داریم!

این موضوعی است که بارها در کلاهبرداری‌ها به شیوه «پانزی»‌ تکرار شده است. چارلز پانزی، یکی از مشهورترین کلاهبرداران تاریخ است. او در دهه ۱۹۲۰ با فروش کوپن‌های تخفیفی اداره پست آمریکا، به سرمایه‌گذاران وعده ۵۰ درصد سود را در ۴۵ روز یا ۱۰۰ درصد سود در ۹۰ روز می‌داد. روش پانزی این بود که با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران پیشین و همچنین سرمایه‌گذاران جدید، سود اولین‌ها را پرداخت می‌کرد. البته این طرح کمتر از ۲ سال دوام می‌آورد اما پانزی با همین شیوه توانست بیش از ۲۰ میلیون دلار کلاهبرداری کند!

دلیل شرکت در این طرح هرمی چیست؟

اصلی‌ترین دلیل مشارکت در چنین طرحی را می‌توان ظاهر فریبنده و کاملاً برد-برد آن دانست. اینکه با ارسال یک کتاب، کتاب‌های بیشتری دریافت می‌شود. از سوی دیگر، برخی مشارکت‌کنندگان به تارنمای اسلیت گفته‌اند که هیجان دریافت هدیه به صورت ناشناس را دوست داشته‌اند.

البته در ایران موضوع کمی متفاوت است و جدا از لذت دریافت هدیه، ارائه این طرح در قالب ترویج کتابخوانی انجام می‌شود و چهره موجهی دارد. اما کسی نمی‌پرسد در این زمانه که فرصت برای مطالعه اندک است، چرا باید کتاب‌های مورد علاقه افراد دیگر را بخوانیم؟ بهتر نیست کتاب مورد علاقه خودمان را بخوانیم؟!